بررسی مدح و ذم در قرآن و اسالیب آن دو

قرآن که از جانب خداوند حکیم است برای هدایت انسان بهترین شیوه های حکیمانه را به کار گرفته است. از جمله این روشها مدح و ذم هایی است که انسانها را به سوی انسان سازی سوق می دهد.مدح و ذم به دو شیوه سریح (صناعی) و غیرصریح (غیرصناعی) انجام می شود. در شیوه صریح از الفاظ ((نعم)) و ((حبذا)) برای مدح و از ((بئس)) و ((لاحبذا)) و ((سا )) برای ذم و از وزن ((فعل)) برای مدح و ذم استفاده می شود. علاوه بر این افعال که برای مدح و ذم ساخته شده اند الفاظی نیز وجود دارد که به مجرد شنیدن آنها معنی مدح یا ذم به ذهن متبادر می شود. در قرآنی نیز از این افعال و الفاظ برای مدح و ذم استفاده شده است جز اینکه لفظ ((حبذا)) و ((لاحبذا)) در قرآن نیامده است.در شیوه غیرصریح از اسالیبی استفاده می شود که در اصل برای مدح یا ذم ساخته نشده اند بلکه در بعضی از موارد این اسالیب از غرض اصلی خود خارج می شوند و به بیان مدح یا ذم می پردازد. این اسلوبها شامل استفهام، امر، نهی، اختصاص، نعت مقطوع، خطاب، عطف بیان، تشبیه ادنی و به اعلی و بالعکس و جملات خبری هستند.قرآن برای مدح غیرصریح از اسلوب خطاب استفاده بیشتری کرده است؛ زیرا رویارویی از نظر روانی شنونده را آماده شنیدن می کند و از استفهام استفاده کمتری شده است؛ اما در ذم غیرصریح از استفهام استفاده بیشتری شده است؛ زیرا طرح مسائل به صورت پرسش و پاسخ باعث می شود شنونده آن پاسخ را از درون خود بشنود در این صورت مقاومتی نمی کند و برای اعراض از کافران از خطاب برای ذم غیرصریح استفاده کمتری شده است.مخاطبین مدح در قرآن، خداوند، پیامبران، مومنین و جایگاه آنان و اعمال ممدوح است و کسانی که مخاطب ذم شده اند بتها، شیطان، شیطان، انسانهای گمراه، جایگاه گمراهان و اعمال مذموم است.